Bitkilerde Su ve Bitki Hücrelerinde Suyun Rolü

 Su dünya üzerindeki yaşamın olmazsa olmazı ,yasamın ta kendisi su….Su tüm canlılarda olduğu gibi bitkiler içinde canlılık faaliyetleri için gerekli hava ile birlikte birincil maddedir.Bitkilerde dokuların %80-95 sudur.Marul,havuç ve pancar gibi sebzelerde ise su oranı %85-95 i bulur.

Tohumlarda ise su oranı %5-15 arasındadır.Suyun bitki yaşamında çok çeşitli görevleri vardır.Su bitki hücreleri içinde ve hücreler arası alanda meydana gelen biyokimyasal olaylarda uygun ortam sağlar.Bu kural hayvansal hücreler içinde geçerlidir.Bitkisel ve hayvansal hücrelerdeki hidroliz ve dehidroliz reaksiyonlarında su reaksiyonlara direk katıldığı gibi,reaksiyonlar sonucunda oluşan yan üründe olabilir.

Bitkilerde kök tarafında bitki bünyesine alınan bir su molekülü bitki dokularında stabil(sabit) kalamaz.Bitkiye giren su devamlı hareket halindedir ve bir taraftan su kaybı olurken diğer taraftan bitki sürekli su alır.Örnek verecek olursak kurak ve güneşli geçen bir günde yapraktaki su miktarı çeşitli mekanizmalarla(terleme,metabolik faaliyetler vb..)kaybedilir ve bitki bunu makul bir zaman içerisinde geri alır.Bitkilerde kök yoluyla alınan su çözeltisi içinde gerekli olan diğer minerallerde mevcuttur.Bilim adamları bitkinin yaşamı boyunca yaprak yüzeyi yoluyla kaybettiği su miktarının tüm bitki ağırlığının 100 katından fazla olduğunu hesaplamışlardır.

         

                                              DIFÜZYON (DIFFUSİON)

Çözeltilerde bulunan su molekülleri stabil(kararlı) değildir sürekli hareket halindedir.Bu nedenle hareket halindeki su molekülleri birbirleriyle sürekli çarpışarak kinetik enerji alışverişinde bulunurlar.Difüzyon maddenin çok yoğun ortamdan(yüksek konsantrasyondan) az yoğun ortama(düşük konsantrasyonlu) doğru yaptığı harekettir.Maddenin hareketi konsantrasyon gradienti var oldukça devam eder.(not:Gradient:İki referans noktası arasındaki farktır.)Madde hareketi madde konsantrasyonu her iki ortamda eşitleninceye kadar devam eder.Difüzyon  Katıdan-sıvıya,sıvıdan-sıvıya,sıvıdan-gaza,gazdan-gaza  maddenin faklı hallerinde görülebilir.

Fick’in formülüne göre Difüzyon oranı(J) konsantrasyon oranı ile doğru orantılıdır.Yine bu formüle göre difüzyon hızı kısa mesafelerde hızlı ,uzak mesafelerde yavaştır,diğer bir ifadeyle difüzyon hızı mesafe ile ters orantılıdır.

 

 OSMOZ(OSMOSİS)

 

Su ve benzeri çözücülerin selektif-Permiabl (Seçicigeçirgen) hücre membranlarından(zarlarından) geçişine OSMOS=OSMOSİS adı verilir.Hücre membranları su ve çeşitli maddelerin geçişinde çeşitli proteinlerde görev alır ve bu proteinler su ve karbondioksite geçişine izin verdikleri gibi her maddenin geçişine izin vermezler.Osmozda hücre membranından geçen suyun miktarı ve yönü suyun konsantrasyon gradientine bağlı değildir.Osmosiste su geçişini yönlendiren kuvvetlere ‘Suyun Potansiyel Gradienti'(Kimyasal potansiyel Gradient) denir.Suyun kimyasal potansiyeline etki eden faktörler şunlardır.

1)Ağırlık 2)Basınç 3)Konsantrasyon

 Maddelerin kimyasal potansiyel birimi Joule/Mol ‘dür.(Joule/mol=1 mol maddedeki enerji miktarı=1 mol suyun enerji potansiyeli)

1 mol suyun kimyasal potansiyeli ;18cm3 /moldür.(Mpa=Megapaskal)Suyun potansiyeli aşağıdaki gibi formüle edilmiştir.

 

f=fi+c+P+g

 

f=fi=Su potansiyeli   C=Konsantrasyon        g=Ağırlık          P=Basınç

 

Bitki hücrelerinde vakuollerde bulunan su tonoplast’a(vakuol zarı=tonoplast) ,sitoplazmaya,hücre zarına ve hücre çeperine doğru basınç uygular,bu basınca TURGOR BASINCI denir.Turgor basıncı hücre içerisine madde girişini engelleyen bir güçtür.Hücrede madde geçişi gerçekleşmesi için osmotik basıncın turgor basıncından yüksek olmalıdır .

 

Vakouldeki özsuyun konsantrasyonu arttıkça hücrenin diş ortamdan su çekme kuvvecide artar ve bu kuvvete OSMOTIK BASINÇ adi verilir.bitki hücresine su girişi turgor basıncı ve osmotik basınç eşitleninceye kadar sürer.Anormal koşullarda yasayan bitkilerde osmotik  basınç kuvveti farklılıklar gösterebilir.Örneğin;Kserofit(kurak iklim bitkileri) bitkilerde,bitki dış ortamda çok az miktarda bulunan sudan maksimum oranda yararlanabilecek şekilde  yapılandırılmıştır.Kserofit bitkilerin az bulunan suyu bünyelerine almaları için gerekli olan osmotik basınç kuvvetleri diğer bitkilere göre bir hayli yüksektir.Bu sayede kserofit bitkiler kurak iklime adapte olmuştur.

 

 

f=P-p      p=Turgor basıncı P=Çözeltinin hidrostatik basıncı